Dawno, dawno temu, czyli historia kawy w Polsce w pigułce!

„Różne też były dla dam i mężczyzn potrawy. Tu roznoszono tace z całą służbą kawy.” Tak rozpoczyna się prawdopodobnie najsłynniejszy opis kawowych rytuałów w polskiej literaturze. Kawa w Polsce jest obecna już od końca XVII wieku! Przyjrzyjmy się bliżej jej miejscu w polskiej historii i kulturze.

Zważając na to jak wielki dystans dzieli Polskę od najbliższych upraw kawy, zaskakującym może być jak wcześnie pojawiła się ona w historii naszego kraju, a także jak wyraźnie zapisała się w jego kulturze. Wielu z nas pamięta zapewne kawę parzoną w szklankach umieszczonych w metalowych koszyczkach przygotowywaną przez nasze mamy i babcie :-). Spróbujmy jednak sięgnąć do korzeni tych tradycji. Zobaczmy zatem jak przebiegała historia kawy w Polsce!

Kiedy kawa zawitała do Polski i dzięki komu?

Kawa w Polsce pojawiła się z kolei pod koniec XVII wieku, przybywając do nas z dalekiej Turcji. Początkowo nie zaskarbiła sobie wielu miłośników, jednak stopniowo zyskiwała uznanie coraz większej części społeczeństwa, w tym króla Jana III Sobieskiego. 

Wszyscy znamy opis rytuału kawowego z „Pana Tadeusza”, jednak nie wszyscy artyści podzielali entuzjazm wieszcza co do czarnego naparu. Głośnymi jej przeciwnikami początkowo byli polityk Jan Andrzej Morsztyn i sędzia Wacław Potocki.

Jak pito kawę w Polsce? Podróż przez wieki

„Czarność węgla, przejrzystość bursztynu, zapach mokki i gęstość miodowego płynu.” To kolejny cytat z mickiewiczowskiego opisu kawowej tradycji. Trzeba przyznać, że wyjątkowo plastyczny, takiej kawy aż chciałoby się spróbować. Wygląda na to, że wieszcz odnalazłby się na dzisiejszym rynku marketingowych deskrypcji smaku!

Te zabytkowe kamienice przy tarnowskim rynku obserwowały wszystkie "kawowe fale" w Polsce. Obecnie są świadkami trzeciej fali kawowej - rozwoju metod alternatywnych jej parzenia 

Z podań możemy dowiedzieć się, że kawa w Polsce początkowo była przysmakiem szlachty, dopiero z biegiem czasu stając się powszechnie dostępnym produktem. Szlachta zatrudniała do tego celu specjalistkę, która przygotowywała kawę podczas przyjęć. Co ciekawe, do końca XIX wieku kawę sprzedawano w formie surowej, jako zielone ziarna, które trzeba było następnie wypalić samemu w domu. Pierwsze przedsiębiorstwa wyspecjalizowane w handlu ziarnem, a także pierwsze palarnie pojawiły się właśnie pod koniec XIX wieku w Galicji.

Na podstawie tego, że konsumenci sami wypalali swoje ziarna, można mieć pewne podejrzenia co do smaku przygotowywanych naparów. Palenie to wymagający i obfitujący w zmienne proces, który ciężko przeprowadzić „na oko”, a dodatkowo kawa świeżo palona, mimo że wydaje się być określeniem jednoznacznym z kawą wysokiej jakości, nie gwarantuje najprzyjemniejszych doznań smakowych. Aby oddać jak najbogatszy smak i aromat, kawa po paleniu powinna „odpocząć” kilka dni zanim będzie spożywana.

 Palenie kawy, to wymagający proces dla uzyskania właściwej jakości naparu. Początki historii kawy w Polsce wskazują, że często robiono to samemu. Można sobie wyobrazić, że jakość kawy pozostawiała wiele do życzenia

Może to być więc jeden z powodów dla którego stopniowo coraz popularniejsze stawały się „kafehauzy”, czyli pierwowzory współczesnych kawiarni. Pierwszy z nich powstał w Gdańsku, gdzie z powodu istnienia portu najłatwiej było o surowiec.

Podobno przez pewien czas w Europie pod pojęciem kawa polska kojarzono konkretny sposób jej podania, a mianowicie z gęstą, słodką śmietaną.

Dosyć niespodziewanym epizodem w polskiej kulturze picia naparów może być dla wielu „kawa” przygotowywana z mąki pozyskiwanej z żołędzi w czasach Drugiej Wojny Światowej. Podobno przygotowany z odpowiednio obrobionych żołędzi napar jest zbliżony smakiem do kawy zbożowej. W internecie można znaleźć porady jak taki napój przygotować jednak my, z uwagi na toksyny zawarte w żołędziach, gorąco zachęcamy do zatrzymania się jedynie na czytaniu historycznych opisów.

Kawa w polskiej kulturze

„Mam jeden niewinny nawyk - codziennie piję niezliczone ilości kawy. Bo rzadko kiedy sięgam do innych trunków. Kawa jest dla mnie lepsza od Świętego Mikołaja z workiem pełnym podarunków.” To jeden z przypadków, w których kawa zaznacza swoją obecność w utworach i kulturze nieco młodszej. Dla młodszych kawoszy utwór szczecińskiego rapera Adama Zielińskiego (tworzącego pod pseudonimem Łona) był zapewne pierwszym razem, który mogą pamiętać, jeśli chodzi o twórców wspominających o kawie w swoich dziełach. Mniej lub bardziej znane przypadki pojawiają się w piosenkach innych autorów.

Kawa, z racji na swoją popularność, jest motywem, który przejawia się w sztuce, w tym w malarstwie bardzo często

Z czasów dawniejszych, kawowe inspiracje dostrzec można było np. u Adama Kazimierza Czartoryskiego, który w 1779 opublikował komedię zatytułowaną właśnie „Kawa”. Podobno chętnie pijał ją również Ignacy Krasicki.

Sztamgaści i początki życia kawiarnianego w Polsce

Warto w tej sytuacji wspomnieć również o "sztamgastach", którzy dawniej przesiadywali w polskich kawiarniach niemalże dzień w dzień. Rytualnie sączyli oni swoją małą czarną, zakrapianą śmietanką. Nieodłącznie towarzyszyła im wtedy gazeta w ręku. Były to np. w naszym tarnowskim regionie polskie wydawnictwa jak np. Czas Krakowski czy dzienniki dojeżdżające na wieczór tego samego dnia pociągiem z Lwowa. Tak było m.in. w lokalnej kawiarni Tatrzańska, która już w 1859 r. zapoczątkowała swoją działalność. Lokalne osobistości przychodziło tam, by rozmawiać, obserwować i przeżywać swoje chwile w kawiarni założonej przez osiadłego w Tarnowie wiedeńczyka Jana Breitseera. Wiele miast w Polsce może poszczycić się podobnymi tego typu historiami, choć ta jest szczególnie ciekawa - o czym może kiedyś przy okazji w innym artykule.

Rynek kawy w Polsce współcześnie

Współcześnie kawa w Polsce nadal utrzymuje istotną rolę kulturową, jednak wśród kawoszy można zaobserwować sporą różnorodność w podejściu do produktów. Globalnie mówi się obecnie o drugiej oraz o trzeciej fali w kwestii kawy. Druga fala to tradycyjne podejście, gdzie kawę słodzimy czy też mieszamy z mlekiem. Trzecia fala związana jest z coraz popularniejszymi metodami alternatywnymi.

Rynek kawy w Polsce działa bardzo intensywne. Do Polski sprowadzane jest rocznie około 160 tysięcy ton kawy, o łącznej wartości ponad 0,5 mld euro. Co ciekawe, 40 procent z importowanego surowca jest potem reeksportowane na rynek europejski.

W Polsce powstaje również coraz więcej palarni rzemieślniczych, troszczących się o ekologiczne i etyczne kwestie dotyczące oferowanych przez nie produktów. Jest to odpowiedź na podnoszącą się w polskim społeczeństwie kawową świadomość. Coraz więcej ludzi zainteresowanych jest eksperymentowaniem z kawą w domu. Jest to proste, i w większości przypadków stosunkowo tanie hobby, które może wnieść sporo koloru i nieoczywistych smaków w trudne i zaspane poranki ;)

Do Polski sprowadzane jest rocznie około 160 tysięcy ton kawy, o łącznej wartości ponad 0,5 mld euro

Kraina mlekiem i kawą płynąca

W ostatnim czasie w Polsce zarówno palarnie jak i kawiarnie wyrastają jak grzyby po deszczu. Czy macie swoje ulubione? Z czym wam kojarzy się polska kawa? Chętnie dowiemy się czegoś więcej o Waszych preferencjach smakowych oraz o tym jak uważacie, że rynek kawy w Polsce powinien się rozwijać. Szczególnie w tych trudnych czasach polskie palarnie kawy i kawiarnie powinny się naszym zdaniem wzajemnie wspierać.

Tak oto symbolicznie łączą się obecne czasy z historią kawy w Polsce - nasza kawa Darvea z rzemieślniczej palarni, jakich wiele w kraju oraz jeden z najstarszych zakątków Tarnowa nieopodal Domu Mikołajowskiego z XVI wieku. Kawa zawitała do Polski wiek później

Nazwy kawy w Polsce to temat na osobny wpis, ale podpowiemy tylko, że jeżeli zaczniecie się interesować ziarnami specialty, z których pochodzą ziarna, które nam smakują. Pomoże to w porównywaniu ofert różnych palarni, i w powrotach do pasujących Wam smaków!

A jeżeli nie interesowaliście się wcześniej kawą, to zapraszamy do kontaktu, pomożemy Wam wybrać ziarno, które spełni wasze oczekiwania smakowe i dobrze zadziała w preferowanych przez Was metodach zaparzania.

Zapraszamy do naszej palarni kawy Darvea - >>przejdź do sklepu i poznaj nasze kawy.